Trinh nữ hoàng cung là loại cây thuốc được nhiều người biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh, đặc biệt là các bệnh viêm nhiễm phụ khoa, u xơ tử cung, u vú, …
1. Tìm hiểu về cây trinh nữ hoàng cung
Tên khoa học: Crinum latifolium L.
Họ: Thuỷ tiên (Amaryllidaceae).
Tên khác: Náng lá rộng, Tỏi lơi lá rộng, Tây nam văn châu lan, Tỏi Thái Lan, Vạn châu lan hay Thập bát học sỹ.
Mô tả: Trinh nữ hoàng cung là một loại cỏ, thân hành như củ hành tây to, đường kính 10-15cm, bẹ lá úp nhau thành một thân giả dài khoảng 10-15cm, có nhiều lá mỏng kéo dài từ 80-100cm, rộng 5-8cm, hai bên mép lá lượn sóng. Gân lá song song, mặt trên lá lỡm thành rãnh, mặt dưới lá có một sống lá nổi rất rõ, đầu bẹ lá nơi sát đất có màu đỏ tím. Hoa mọc thành tán gồm 6-18 hoa, trên một cán hoa dài 30-60cm. Cánh hoa màu trắng có điểm màu tím đỏ. Quả gần hình cầu (ít gặp).
Mùa hoa: tháng 8-9. Từ thân hành mọc rất nhiều củ con có thẻ tách ra để trồng riêng dễ dàng.
Phân bố: Cây có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau trồng ở các nước vùng Đông Nam Á như Thái Lan, Lào, Malaysia và phía Nam Trung Quốc. Cây Trinh nữ hoàng cung đang được trồng ở nhiều nơi nước ta, từ miền Bắc đến miền Nam.
Bộ phận dùng: Lá (Folium Crinii latifolii), thân hành của cây.
Thu hái:Tháng 6-7, có thể thu hoạch lá. Chỉ thu những lá bánh tẻ, thu đến khi cây ngừng sinh trưởng.
Tác dụng dược lý: Cao methanol của rễ, thân và cao chiết alcaloid toàn phần của cây này đều có tác dụng ức chế phân bào.Trong vài mô hình gây u báng sacom và ung thư đùi ở chuột nhắt, hợp chất chứa cao cây này hạn chế sự phát triển khối u và hạn chế sự di căn tế bào. Một số alcaloid trong cây này có hoạt tính sinh học. Lycorin ức chế protein và DNA của tế bào chuột và ức chế sự phát triển của u báng cấy ở chuột. Trong thử nghiệm, lycorin làm giảm khả năng sống của tế bào u. Lycorin làm ngừng sự phát triển virus gây bệnh bại liệt, ức chế sự tổng hợp các tiền chất cần cho sự sinh trưởng của virus gây bệnh bại liệt.
Công năng: Có tác dụng tăng huyết áp tạm thời, có tác dụng kháng sinh mạnh, ức chế khối u, ức chế phát triển của tế bào ung thư. Có tác dụng gây sung huyết da.
Công dụng: Điều trị một số dạng ung thư như ung thư phổi, u xơ tuyến tiền liệt, ung thư vú, trị u tử cung, ho, dị ứng, đau khớp, viêm da, mụn nhọt…
Cách dùng, liều lượng: Ngày 20 – 50g dạng nước sắc.
2. Trinh nữ hoàng cung có chữa được u xơ tử cung?
➤ Tìm hiểu chi tiết : Bệnh phụ khoa u xơ tử cung
Năm 1984, Ghosal đã tách được một số dẫn chất có trong cây trinh nữ hoàng cung và nghiên cứu chúng có khả năng chống ung thư.
Từ năm 1983 đến nay, các công trình nghiên cứu về Trinh nữ Hoàng cung đã công bố về thành phần hoá học của nó có khoảng 32 loại alcaloids. Trong số đó đáng quan tâm là một số alkaloids có tác dụng chống phát triển khối u như: crinafolin, crinafolidin, licorin và epoxyambellin tác dụng trên tế bào T – lymphocyte và còn có tác dụng kháng khuẩn như hamayne (bulbispenmin, flavonoid, demethylcrinamin). Ngoài alcaloids còn có các hợp chất bay hơi, aldehyd, acid hữu cơ, terpen và glucan A, glucan B.
Tại Việt Nam, có nhiều nghiên cứu chiết xuất các chất từ trinh nữ hoàng cung để điều trị u xơ, u nang. Kết quả cho thấy, tỉ lệ bệnh nhân giảm kích thước khối u đạt 90% sau khi sử dụng trinh nữ hoàng cung sau 2 tháng hỗ trợ và không gặp tác dụng phụ.
3. Bài thuốc chữa u xơ tử cung bằng trinh nữ hoàng cung
Một số bài thuốc từ trinh nữ hoàng cung chữa u xơ tử cung:
- Lấy 20g lá trinh nữ hoàng cung sắc- chia vài lần uống hết trong ngày.
- Lá trinh nữ hoàng cung, hạ thảo khô mỗi vị 20g, hương tư tử 6g, hoàng cầm 8g, rễ cỏ xước 12g. Đem sắc lấy nước đặc chia làm 3 phần đều nhau, uống hết trong ngày.
- Lá trinh nữ hoàng cung, lá sen, dừa dại, ngải cứu tươi mỗi vị 20g, ích mẫu 12g, hương tư tử 6g. Sắc lấy nước đặc chia làm 3 phần, uống hết trong ngày.
- Hương tử tư 6g, lá trắc bách 12g (sao đen), lá trinh nữ hoàng cung 20g. Đem thuốc sắc uống 1 thang/ngày.
➤ Xem thêm bài thuốc: Chữa u xơ tử cung bằng trinh nữ hoàng cung và tam thất
Ngoài trinh nữ hoàng cung thì hiện nay náng hoa trắng cũng được nghiên cứu đưa vào thực tiễn chữa u xơ tử cung, u nang buồng trứng. Hoạt chất Lycorin được biết đến với nhiều tác dụng dược lý khác nhau như kháng u, chống tân tạo mạch máu, kháng khuẩn, chống viêm, kháng virus, ức chế Achetylcholin esterase. Trong cả náng hoa trắng và trinh nữ hoàng cung đều có hàm lượng lycorin khá cao.
Năm 2001, Trần Bạch Dương và cộng sự có nghiên cứu về alcaloid của Trinh nữ hoàng cung và Náng hoa trắng (Crinum asiaticum) qua đó đưa ra kết luận:
- Náng hoa trắng hơn hẳn Trinh nữ hoàng cung về năng suất thu nguyên liệu và hàm lượng alcaloid toàn phần cũng như hàm lượng Lycorin
- Náng hoa trắng có hàm lượng alcaloid toàn phần cao (trung bình 0,97%), cao hơn Trinh nữ hoàng cung( 0,49% ) và Náng hoa đỏ ( 0,56%)
➤ Tìm hiểu chi tiết về Náng hoa trắng: Lycorine trong Náng hoa trắng – điều trị, ngăn ngừa u xơ tử cung.
4. Lưu ý khi dùng trinh nữ hoàng cung
- Kiêng ăn rau muống, đậu xanh trong quá trình điều trị bệnh bằng trinh nữ hoàng cung.
- Không tự ý dùng trinh nữ hoàng cung chữa bệnh mà chưa thông qua ý kiến thầy thuốc, bác sĩ. Việc dùng thuốc không đúng liều lượng hoặc phối hợp sai vị có thể gây nguy hại cho sức khỏe.
- Không nên dùng trinh nữ hoàng cung cho phụ nữ đang mang thai hay người đang bị suy giảm chức năng gan, thận nặng.
Việc tự điều trị u xơ tử cung bằng trinh nữ hoàng cung cho hiệu quả chậm. Hơn nữa, điều trị u xơ tử cung bằng Đông y thường chỉ có tác dụng khi bệnh đang ở mức độ nhẹ. Nếu điều trị u xơ tử cung bằng trinh nữ hoàng cung mà bệnh không thuyên giảm, người bệnh nên tới các cơ sở y tế để được các tư vấn điều trị kịp thời.